Adwokat kościelny - Częstochowa, Łask, Łódź

Małżeństwo wyniesione do rangi sakramentu albo zostało ważnie zawarte, albo nie. Jeśli z jakiegoś powodu nie zostało ono ważnie zawarte, w celu stwierdzenia jego ewentualnej nieważności, należy przeprowadzić proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego, potocznie choć błędnie zwane „rozwodem kościelnym”. 

Moją rolą jest przeprowadzenie Państwa przez to postępowanie zgodnie z literą i sztuką prawa. Monika Malinowska-Wągrowska Adwokat Kościelny zatwierdzony przy Sądzie Metropolitalnym w Częstochowie oraz przy Trybunale Metropolitalnym Łódzkim. 

czytaj więcej
Porozmawiaj z nami

Spis treści

Czym jest stwierdzenie nieważności małżeństwa potocznie zwane „rozwodem kościelnym"?

Dość często można spotkać się z potocznymi określeniami takimi jak: ,,unieważnienie ślubu kościelnego’’, ,,rozwód kościelny’’ bądź ,,unieważnienie małżeństwa’’. Są to błędne sformułowania, gdyż małżeństwo kanoniczne jest związkiem nierozerwalnym, obowiązującym aż do śmierci jednego z małżonków. W myśl ,,Co Bóg złączył, człowiek niech nie rozdziela” nie może dojść do rozwodu, także rozwodu kościelnego.

Poprawną formą tej instytucji są pojęcia: stwierdzenie unieważnienia małżeństwa, orzeczenie nieważności małżeństwa kościelnego lub orzeczenie nieważności sakramentu małżeństwa.

Stwierdzenie nieważności małżeństwa polega na przeprowadzeniu procesu przed sądem celem udowodnienia, że małżeństwo od początku było dotknięte wadą, która spowodowała jego nieważność.

Pierwszym zadaniem adwokata zajmującego się unieważnieniem ślubu kościelnego jest sprawdzenie, czy istnieją solidne przesłanki do przeprowadzenia takiej procedury. Jeśli po zapoznaniu się z okolicznościami zawarcia sakramentu stwierdzi on jego poważne wady, rozpoczyna z klientem przygotowania do procesu. W celu uzyskania pomocy prawnej należy zgłosić się do prawnika posiadającego odpowiednie wykształcenie z zakresu prawa kanonicznego oraz stosowne uprawnienia. Świadczę usługi adwokata kościelnego Warszawie, Częstochowie, Łasku, Łodzi oraz okolicznych miejscowościach.

Podstawy prawne nieważności małżeństwa – tytuł nieważności małżeństwa

Podstawą nieważności małżeństwa mogą być trzy grupy powodów takich jak:
Przeszkody zrywające
Wady zgody małżeńskiej
Brak formy kanonicznej

12 przeszkód zrywających

Zbyt młody wiek, czyli poniżej 16 lat dla mężczyzny i poniżej 14 lat dla kobiety

kan. 1083 KPK „nie może zawrzeć ważnego małżeństwa mężczyzna przed ukończeniem szesnastego roku życia i kobieta przed ukończeniem czternastego roku. § 2. Konferencja Episkopatu ma prawo ustalić wyższy wiek do godziwego zawarcia małżeństwa".

Niemoc płciowa, czyli uprzednia i trwała impotencja, tj. brak współżycia poprzez niezdolność dokonania stosunku małżeńskiego

kan. 1084 KPK „niezdolność dokonania stosunku małżeńskiego uprzednia i trwała, czy to ze strony mężczyzny czy kobiety, czy to absolutna czy względna, czyni małżeństwo nieważnym z samej jego natury. § 2. Jeśli przeszkoda niezdolności jest wątpliwa, czy wątpliwość ta jest prawna czy faktyczna, nie należy zabraniać zawarcia małżeństwa ani też, dopóki trwa wątpliwość, orzekać jego nieważności. § 3. Niepłodność ani nie wzbrania zawarcia małżeństwa, ani nie powoduje jego nieważności, z zachowaniem przepisu Kan. 1098”.

Zawarcie małżeństwa w trakcie trwania innego

kan. 1085 KPK „nieważnie usiłuje zawrzeć małżeństwo, kto jest związany węzłem poprzedniego małżeństwa, nawet niedopełnionego. § 2. Chociaż pierwsze małżeństwo było nieważnie zawarte lub zostało rozwiązane z jakiejkolwiek przyczyny, nie wolno dlatego zawrzeć ponownego małżeństwa, dopóki nie stwierdzi się, zgodnie z prawem i w sposób pewny, nieważności lub rozwiązania pierwszego”.

Różność religii, polega na związku pomiędzy osobą ochrzczoną i nieochrzczoną

kan. 1086 KPK „nieważne jest małżeństwo między dwiema osobami, z których jedna została ochrzczona w Kościele Katolickim lub była do niego przyjęta i nie odłączyła się od niego formalnym aktem, a druga jest nieochrzczona. § 2. Od tej przeszkody można dyspensować tylko po wypełnieniu warunków, o których w kan. 1125 i 1126. § 3. Jeśli podczas zawierania małżeństwa strona była powszechnie uważana za ochrzczoną albo jej chrzest był wątpliwy, należy domniemywać, zgodnie z kan. 1060, ważność małżeństwa, dopóki w sposób pewny nie udowodni się, że jedna strona była ochrzczona, druga zaś nieochrzczona”.

Święcenia

kan. 1087 KPK „nieważnie usiłują zawrzeć małżeństwo ci, którzy otrzymali święcenia”.

Publicznowieczysty ślub czystości

kan. 1088 KPK „nieważnie usiłują zawrzeć małżeństwo ci, którzy są związani wieczystym ślubem publicznym czystości w instytucie zakonnym”.

Uprowadzenie, zachodzi między mężczyzną i kobietą uprowadzoną bądź zatrzymywaną w celu zawarcia małżeństwa

kan.1089 KPK „nie może być ważnie zawarte małżeństwo pomiędzy mężczyzną i kobietą uprowadzoną lub choćby przetrzymywaną z zamiarem zawarcia z nią małżeństwa, chyba że później kobieta uwolniona od porywacza oraz znajdując się w miejscu bezpiecznym i wolnym, sama swobodnie wybierze to małżeństwo”.

Małżonkobójstwo

kan. 1090 KPK „kto ze względu na zawarcie małżeństwa z określoną osobą, zadaje śmierć jej współmałżonkowi lub własnemu, nieważnie usiłuje zawrzeć to małżeństwo. § 2. Nieważnie również usiłują zawrzeć małżeństwo ci, którzy poprzez fizyczny lub moralny współudział spowodowali śmierć współmałżonka”.

Pokrewieństwo w linii prostej, a w linii bocznej do czwartego stopnia włącznie

kan. 1091 KPK ,,w linii prostej pokrewieństwa nieważne jest małżeństwo między wszystkimi wstępnymi i zstępnymi, zarówno prawego pochodzenia, jak i naturalnymi. § 2. W linii bocznej nieważne jest aż do czwartego stopnia włącznie. § 3. Przeszkoda pokrewieństwa nie zwielokrotnia się. § 4. Nigdy nie zezwala się na małżeństwo, jeśli istnieje wątpliwość, czy strony są spokrewnione w jakimś stopniu linii prostej lub w drugim stopniu linii bocznej”.

Powinowactwo (w linii prostej)

kan. 1092 KPK „powinowactwo w linii prostej powoduje nieważność małżeństwa we wszystkich stopniach”.

Przyzwoitość publiczna, tzw. niemożność zawarcia małżeństwa przez mężczyznę z córką lub matką swojej partnerki oraz kobieta z synem lub ojcem swojego partnera

kan. 1093 KPK „przeszkoda przyzwoitości publicznej powstaje z nieważnego małżeństwa po rozpoczęciu życia wspólnego albo z notorycznego lub publicznego konkubinatu. Powoduje zaś nieważność małżeństwa w pierwszym stopniu linii prostej między mężczyzną i krewnymi kobiety i odwrotnie”.

Pokrewieństwo prawne, czyli adopcja w linii prostej i w drugim stopniu linii bocznej

kan. 1094 KPK „nie mogą ważnie zawrzeć małżeństwa ze sobą ci, którzy są związani pokrewieństwem prawnym powstałym z adopcji, w linii prostej lub w drugim stopniu linii bocznej”.

Wady zgody małżeńskiej

Aby móc mówić o wadach zgody małżeńskiej, najpierw należy wyjaśnić czym jest zgoda małżeńska (consensus matrimonialis).

,,Zgoda małżeńska jest aktem woli, w którym mężczyzna i kobieta w nieodwołalnym przymierzu wzajemnie się sobie oddają i przyjmują w celu stworzenia małżeństwa’’

Według Kodeksu prawa Kanonicznego ,,zgoda małżeńska’’ jest warunkiem sine qua non. Zatem do zaistnienia małżeństwa wymagane jest zezwolenie rzeczywiste tj. zezwolenie zewnętrzne, jak i wewnętrzne. Oznacza to, iż nie jest wystarczające powiedzenie przysięgi ,, Ja, (imię), biorę Ciebie (imię) za męża i ślubuję Ci: miłość, wierność i uczciwość małżeńską oraz, że Cię nie opuszczę aż do śmierci […]” należy zdawać sobie sprawę z obowiązków i praw małżeńskich, bowiem skutkiem wyrażenia ,,zgody małżeńskiej’’ jest współistnienie, dzięki któremu małżonkowie tworzą wspólny organizm rodzinny. Finalizacją tego jest zrodzenie i wychowanie potomstwa.

W Kodeksie Prawa Kanonicznego zostały przewidziane następujące wady konsensusu małżeńskiego:

Brak wystarczającego używania rozumu

kan. 1095 KPK, „niezdolni do zawarcia małżeństwa są ci, którzy: 1° są pozbawieni wystarczającego używania rozumu”. Zapis obejmuje m.in. choroby psychiczne (schizofrenię paranoidalną czy chorobę afektywną dwubiegunową) oraz niedorozwój umysłowy.

Poważny brak rozeznania oceniającego co do praw i obowiązków małżeńskich wzajemnie przyjmowanych i przekazywanych

kan. 1095 KPK, „niezdolni do zawarcia małżeństwa są ci, którzy: 2° mają poważny brak rozeznania oceniającego co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich wzajemnie przekazywanych i przyjmowanych”, np. z powodu psychozy, nerwicy, psychopatii.

Niezdolność do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej

kan. 1095 KPK, „niezdolni do zawarcia małżeństwa są ci, którzy: 3° z przyczyn natury psychicznej nie są zdolni podjąć istotnych obowiązków małżeńskich”, np. z powodu nimfomanii, satyryzmu, homoseksualizmu, transseksualizmu, sadyzmu, masochizmu, fetyszyzmu, narcyzmu, ekshibicjonizmu, pedofilii. Co więcej, włącza się w ten zapis także wszelkie uzależnienia tj. chroniczny alkoholizm, narkomanię, patologiczne uzależnienie od hazardu, seksoholizm.

Wiedza minimalna

kan. 1096 § 1 KPK, „do zaistnienia zgody małżeńskiej konieczne jest, aby strony wiedziały przynajmniej, że małżeństwo jest trwałym związkiem między mężczyzną i kobietą, skierowanym do zrodzenia potomstwa przez jakieś seksualne współdziałanie. § 2. Po osiągnięciu dojrzałości nie domniemywa się takiej ignorancji”.

Błąd co do osoby

kan. 1097 § 1 KPK, „błąd co do osoby powoduje nieważność małżeństwa – błąd co do tożsamości fizycznej lub przymiotu rozciągniętego na osobę”.

Błąd co do przymiotu osoby bezpośrednio i zasadniczo zamierzony

kan. 1097 § 2 KPK, „błąd co do przymiotu osoby, chociażby był przyczyną zawarcia małżeństwa, nie powoduje nieważności małżeństwa, chyba że przymiot ten był bezpośrednio i zasadniczo zamierzony”.

Błąd co do przymiotów małżeństwa – jedności, nierozerwalności oraz sakramentalności determinujący wolę

kan. 1099 KPK, „błąd co do jedności lub nierozerwalności albo sakramentalnej godności małżeństwa nie narusza zgody małżeńskiej, chyba że determinuje wolę”.

Symulacja całkowita

kan. 1101 § 1 KPK, „domniemywa się, że wewnętrzna zgoda odpowiada słowom lub znakom użytym przy zawieraniu małżeństwa. § 2. Jeśli jednak jedna ze stron albo obydwie pozytywnym aktem woli wykluczyłyby samo małżeństwo zawierają je nieważnie”.

Symulacja częściowa, czyli np. wykluczenie potomstwa, wykluczenie jedności, wykluczenie wierności, wykluczenie nierozerwalności

kan. 1101 § 1 KPK, „domniemywa się, że wewnętrzna zgoda odpowiada słowom lub znakom użytym przy zawieraniu małżeństwa. § 2. Jeśli jednak jedna ze stron albo obydwie pozytywnym aktem woli wykluczyłyby jakiś istotny element małżeństwa, albo jakiś istotny przymiot, zawierają je nieważnie”.

Zgoda warunkowa

kan. 1102 § 1 KPK, „nie można ważnie zawrzeć małżeństwa pod warunkiem dotyczącym przyszłości. § 2. Małżeństwo zawarte pod warunkiem dotyczącym przeszłości lub teraźniejszości jest ważne lub nie, zależnie od istnienia lub nieistnienia przedmiotu warunku. § 3. Warunek zaś, o którym w § 2, nie może być godziwie dołączony, chyba że za pisemną zgodą ordynariusza miejsca”.

Przymus i bojaźń

kan. 1103 KPK, „nieważne jest małżeństwo zawarte pod przymusem lub pod wpływem ciężkiej bojaźni z zewnątrz, choćby nieumyślnie wywołanej, od której, ażeby się uwolnić, zmuszony jest ktoś wybrać małżeństwo”.

Podstępne wprowadzenie w błąd

kan. 1098 KPK, „kto zawiera małżeństwo, zwiedziony podstępem, dokonanym dla uzyskania zgody małżeńskiej, a dotyczącym jakiegoś przymiotu drugiej strony, który ze swej natury może poważnie zakłócić wspólnotę życia małżeńskiego, zawiera je nieważnie”.

Wady formy kanonicznej

Można uznać, iż forma kanoniczna to ogół przepisów prawa kanonicznego, których zachowanie jest konieczne przy wyrażaniu zgody małżeńskiej, bowiem małżeństwo zostanie uznane za ważne jeśli będzie zawarte zgodnie z niezbędnymi formalnościami.

Wady formy kanonicznej, jaka winna być zachowana przy zawieraniu małżeństwa, zostały uregulowane w kan. 1108 – 1123 KPK/83.

  • nieobecność świadków zwykłych,
  • zawarcie małżeństwa bez odpowiedniej dyspensy oraz bez zachowania formy małżeństwa mieszanego,
  • zawarcie małżeństwa we wspólnocie niekatolickiej bez posiadania wymaganego prawem zezwolenia,
  • zgoda małżeńska nie została wyrażona przez nupturientów w jednoczesny sposób,
  • nieobecność świadka kwalifikowanego lub posiadanie przez niego wadliwego umocowania do asystowania przy zawieraniu małżeństwa,
  • zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika, który działał bez ważnego pełnomocnictwa.

Przebieg procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa – krok po kroku

Podczas spotkania adwokat kościelny poznaje stan faktyczny, tj. historię znajomości przedślubnej, okoliczności zawarcia związku małżeńskiego, relacje rodzinne, itp. Po ustaleniu wszystkich okoliczności jest w stanie rzetelnie ocenić zasadność składania pisma, którym jest skarga o stwierdzenie nieważności małżeństwa.

Jest to pismo inicjujące postępowanie o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Pozew o unieważnienie małżeństwa powinien zawierać kilka podstawowych elementów tj.:

  • oznaczenie sądu, do którego sprawa jest wnoszona,
  • określenie stron procesu, ich dane, datę i miejsce zawarcia małżeństwa kanonicznego i cywilnego,
  • określenie tytułów prawnych tj. wskazanie, dlaczego swoje małżeństwo uważamy za nieważne,
  • wskazanie faktów i dowodów, na których opieramy swoje roszczenia.
  • podpis powoda lub jego pełnomocnika,
  • stałe lub tymczasowe miejsce zamieszkania drugiego małżonka,
  • załączniki: oryginał świadectwa ślubu, świadectwo chrztu powoda, kopię wyroku rozwodowego,

Skargępowodową sporządzoną w trzech egzemplarzach należy przesłać listem poleconym na adres właściwego sądu kościelnego lub złożyć osobiście w kancelarii sądu. Rolą adwokata kościelnego jest pomoc w redagowaniu skargi powodowej oraz ustalenie właściwych podstaw prawnych w zakresie nieważności małżeństwa, a w dalszej kolejności sprawne „przeprowadzenie” strony przez cały proces.

Onus probandi incumbit ei qui asserit. Obowiązek dowodzenia spoczywa na tym, który coś twierdzi. W procesie o stwierdzenie nieważności testamentu dowodem może być wszystko, co pozwoli stronie udowodnić, że małżeństwo zostało zawarte nieważnie.

Najczęściej przytaczane dowody:

  • przesłuchanie stron i świadków,
  • dowody z dokumentów (listy, pamiętniki, zapiski w kalendarzach),
  • dokumentacja z terapii psychologicznych,
  • zaświadczenia i dokumentacja źródłowa,
  • opinia biegłego sądowego (psycholog, psychiatra, seksuolog),
  • zeszyty i zapiski z rekolekcji,
  • dokumentacja ze sprawy o rozwód – pozew, odpowiedź na pozew, protokoły przesłuchań wraz z nagraniami i stenogramy, opinie RODK, sprawozdania kuratora.

Jest to możliwość zapoznania się ze zgromadzonym w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa materiałem dowodowym. Warto podjąć się jego głębszej analizy i oceny, gdyż w tym stadium procesu istnieje możliwość jegouzupełnienia.

Tak jak skarga powodowa jest pismem inicjującym postępowanie, tak jednym z ostatnich ważnych pism w toku postępowania jest głos obrończy podsumowujący cały proces. Strony bądź ich pełnomocnicy przedstawiają argumenty świadczące za nieważnością małżeństwa.

Obowiązkiem OWM jest przedstawienie argumentów przemawiających przeciwko stwierdzeniu nieważności małżeństwa.

Osoba, która odczuwa niesprawiedliwość i czuje się pokrzywdzona wyrokiem, ma prawo wnieść apelację w ciągu 15 dni. Może to zrobić również rzecznik sprawiedliwości oraz obrońca węzła małżeńskiego w takim samym terminie.

Jak długo może trwać proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa?

Zgodnie z przepisami zawartymi w Kodeksie Prawa Kanonicznego, proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa powinien trwać rok w I instancji, pół roku w II instancji.

W praktyce proces trwa średnio około 2 lat. Od czego jest to zależne?

Na długość procesu może mieć wpływ diecezja, w której toczy się sprawa. Na 41 diecezji w Polsce zazwyczaj proces trwa około 2 lat, nie dłużej. Co więcej, na czas trwania procesu mają również wpływ działania stron, świadków, sprawność w udzielaniu odpowiedzi na pisma przychodzące z Sądu.

Proces skrócony

Jak wiadomo, zmiany są potrzebne, czy to w życiu prywatnym, czy na gruncie prawa. Ich celem jest ulepszenie, zreformowanie danej kategorii bądź dziedziny.

Również w przypadku procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa papież Franciszek w celu przyspieszenia i uproszczenia procedur w sprawach o stwierdzenie nieważności małżeństwa w dniu 15 sierpnia 2015 roku wydał List Apostolski Motu Proprio Mitis Iudex Dominus Iesus (Pan Jezus Łagodnym Sędzią).

Dokument zaczął obowiązywać od 8 grudnia 2015 roku. Mocą tegoż dekretu wprowadzono nową instytucję, czyli proces skrócony, który zakłada, że małżeństwo może być uznane za nieważnie zawarte w tzw. ekspresowym tempie.

Aby mogło dojść do przyspieszonego procesu, muszą zostać spełnione dwie przesłanki:

– Obydwoje małżonkowie muszą złożyć skargę powodową razem lub jeden z nich za zgodą drugiego

– Oczywista nieważność małżeństwa, na którą składają się przesłanki umożliwiające zainicjowanie tego procesu:

  • krótki czas pożycia małżeńskiego,
  • aborcja dokonana dla uniknięcia zrodzenia potomstwa,
  • pozostawanie w relacji pozamałżeńskiej przez jedno ze współmałżonków niebawem po ślubie lub w momencie jego zawarcia,
  • zatajanie przez jedno ze współmałżonków posiadania potomstwa,
  • ukrywanie bezpłodności przez jedno ze współmałżonków,
  • ukrycie przez współmałżonka faktu pozbawienia lub ograniczenia wolności,
  • ukrywanie przez jedno ze współmałżonków groźniej choroby zakaźnej,
  • brak używania rozumu potwierdzony dokumentacją medyczną,
  • zaburzenia osobowości m.in. osobowość chwiejna emocjonalnie (borderline),
  • schizofrenia paranoidalna,
  • wszelkie uzależnienia np. chroniczny alkoholizm, patologiczne uzależnienie od hazardu, seksoholizm, narkomania itp.

Ile czasu trwa proces skrócony?

Proces skrócony powinien trwać łącznie 45 dni. Składa się na to 30-dniowe posiedzenie, podczas którego przeprowadzane jest postępowanie dowodowe. Finalnie wyznaczany jest 15-dniowy termin na przedstawienie uwag obrońcy węzła małżeńskiego, a także wniosków obrończych stron, jeżeli takie zgłaszają. Jest to bardzo krótki czas, w praktyce może wydłużyć się do kilku miesięcy.

Pomagamy na terenie właściwości Sądu Metropolitalnego w Częstochowie, Sądu Biskupiego we Włocławku, Trybunału Metropolitalnego Łódzkiego

Doświadczenie | Zaangażowanie | Profesjonalizm

Kontakt do Adwokata kościelnego w Częstochowie i Łasku

Ze świadczonej przeze mnie pomocy prawnej mogą skorzystać nie tylko mieszkańcy Łasku czy Częstochowy, ale także okolicznych miejscowości. Pełnię m.in. funkcję adwokata prawa kanonicznego w Łodzi. W celu umówienia spotkania proszę skorzystać z podanych poniżej danych kontaktowych: numeru telefonu oraz adresu e-mail. Zapraszam.

Masz pytania?

adwokat kościelny Łask

Monika Malinowska – Wągrowska

adwokat kościelny

e-mail: monika.malinowska-wagrowska@adwokatura.pl

Strona główna | Adwokat kościelny – Łódź | Adwokat kościelny – Włocławek | Adwokat kościelny – Warszawa | Adwokat kościelny – Kalisz | Adwokat kościelny – PłockAdwokat kościelny – Łowicz | Adwokat kościelny – Radom

Ⓒ 2024- wszystkie prawa zastrzeżone